انواع سنگ کلیه و تشخیص آن
سنگ کلیه توده های کوچکی از نمک ها و مواد معدنی هستند که در داخل کلیه تشکیل می شوند و ممکن است از دستگاه ادراری عبور کنند.
اندازه سنگ های کلیه از یک ذره کوچک تا یک توپ پینگ پنگ متفاوت است.
علائم و نشانه های سنگ کلیه :
- خون در ادرار
- درد در شکم و یا کشاله ران
حدود ۵ درصد از مردم در طی عمر سنگ کلیه را تشکیل می دهند.
سنگ های کلیه دارای علل زیادی هستند و می توانند بر روی هر قسمت از دستگاه ادراری -از کلیه ها تا مثانه- شما تاثیر بگذارند.
دفع سنگ های کلیه می تواند کاملا دردناک باشد، اما اگر این موضوع گاه گاه اتفاق بیفتد، معمولا آسیب دائمی ایجاد نمی کنند. بسته به وضعیت شما، ممکن است چیزی بیشتر از مصرف داروهای درد و نوشیدن مقدار زیادی آب برای دفع سنگ کلیه نیاز نداشته باشید.
در مواردی اگر سنگ از دستگاه ادراری خارج نشود، با عفونت ادراری همراه است یا باعث عوارض می شود که در این صورت ممکن است جراحی مورد نیاز باشد. در مواردی هم نیاز به درمان دارویی است. اگر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید، متخصص کلیه ممکن است از درمان پیشگیرانه برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه مجدد استفاده کند.
کلیه سطوح مایع، مواد معدنی، نمک و سایر مواد موجود در بدن را تنظیم می کند. هنگامی که تعادل این ترکیبات بهم بخورد، سنگ کلیه ممکن است شکل بگیرد. موراد بسیاری باعث ایجاد سنگ کلیه می شود. دیابت، فشار خون بالا، رژیم غذایی نامناسب از جمله آن هاست. در برخی موارد، متخصص کلیه با کنترل فشار خون و دیابت بیماران از ریسک ابتلا به سنگ های کلیه و سایر بیماری های کلیوی جلوگیری می کند و یا باعث بهبود بیماری می شود.
انواع سنگ کلیه
همه سنگ های کلیه از کریستال های مشابه تشکیل نشده است. انواع مختلفی از سنگ های کلیه عبارتند از:
۱) کلسیم
سنگ های کلسیم شایع ترین سنگ های کلیه هستند. آنها می توانند از اگزالات کلسیم (شایع ترین)، فسفات یا مالانات ساخته شوند. خوردن غذاهای غنی از اگزالات می تواند خطر ابتلا به این نوع سنگ را افزایش دهد. برخی از این مواد خوراکی عبارتند از چیپس سیب زمینی، بادام زمینی، شکلات، چغندر و اسفناج.
۲) اسید اوریک
این نوع سنگ کلیه در مردان بیشتر از زنان شایع است. این نوع سنگ کلیه می توانند در افراد مبتلا به نقرس یا افراد استفاده کننده از شیمی درمانی رخ دهند. این نوع سنگ زمانی ایجاد می شود که ادرار بیش از حد اسیدی باشد. رژیم غذایی حاوی پورین می تواند میزان اسیدی بودن ادرار را افزایش دهد. پورین یک ماده بی رنگ در پروتئین حیوانی مانند ماهی، صدف و گوشت است.
۳) استرویت
این نوع سنگ بیشتر در زنان مبتلا به عفونت ادراری دیده می شود. این سنگ ها می توانند بزرگ باشند و باعث انسداد ادرار شوند. این سنگ ها توسط یک عفونت کلیه ایجاد می شود. درمان عفونت حاد می تواند از ایجاد سنگهای استرویت جلوگیری کند.
۴) سيستين
سنگ های سيستين نادر هستند. آنها مردان و زنان مبتلا به اختلال ژنتیکی سیستینوریا رخ می دهد. با این نوع سنگ، سیستین – اسید که به طور طبیعی در بدن رخ می دهد – از کلیه ها به داخل ادرار می رسد.
عوامل ایجاد کننده سنگ کلیه
عواملی که ریسک ابتلا به سنگ های کلیه را افزایش می دهد در ادامه آمده است. بزرگترین عامل ابتلا به سنگ کلیه، تولید کمتر از یک لیتر ادرار در روز است. به همین دلیل است که سنگ کلیه در نوزادان نارس که مشکلات کلیوی دارند رایج است. بنابراین مصرف آب و مایعات برای کاهش ریسک ابتلا به سنگ کلیه ضروری است.
سنگ کلیه بیشتر در سنین ۲۰ تا ۴۰ سال بیشتر رخ می دهد. عوامل مختلف می توانند خطر ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهند. طبق گفته موسسه ملی دیابت و بیماری های دستگاه گوارش و کبد، جنسیت نقش مهمی دارد. مردان بیشتر از زنان مبتلا به سنگ کلیه هستند. سابقه خانوادگی سنگ کلیه می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد
سایر عوامل عبارتند از:
- کمبود آب
- چاقی
- رژیم غذایی با پروتئین بالا، نمک یا گلوکز
- بالا بودن هورمون پاراتیروئید در خون
- جراحی بای پس معده
- بیماری های روده ای التهابی که جذب کلسیم را افزایش می دهد.
- مصرف داروهایی نظیر دیورتیک ها، داروهای ضد تشنج و آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم
علائم سنگ کلیه
با اینکه برخی از سنگهای کلیه ممکن است علائمی نداشته باشد (سنگهای خاموش)، افرادی که سنگ کلیه دارند اغلب درد در ناحیه کمر و یا سمت کشاله ران یا شکم را گزارش می دهند. تغییرات در موقعیت بدن این درد را از بین نمی برد (درد ممکن است خیلی شدید باشد که اغلب با تهوع و استفراغ همراه است).
درد توسط بسیاری از افراد به عنوان بدترین درد زندگی آنها توصیف شده است، حتی بدتر از درد زایمان یا شکستگی استخوان. سنگ کلیه نیز به طور خاص باعث ادرار و خونریزی می شود. اگر عفونت همراه با سنگ در دستگاه ادراری وجود داشته باشد، ممکن است همراه با تب و لرز باشد. گاهی اوقات علایم مانند اسهال و یا درد بیضه ممکن است به علت سنگ کلیه ایجاد شوند.
تشخیص سنگ کلیه
سنگ کلیه با حذف سایر علل احتمالی درد شکمی و علائم مرتبط با آن تشخیص داده می شود. آزمایش های تصویربرداری شامل یک اشعه ایکس یا یک سی تی اسکن سیلیکونی اغلب برای تایید تشخیص سنگ های کلیوی استفاده می شود.
اگرچه میزان نوردهی در این آزمایش ها حداقل است، اما زنان باردار و دیگران بهتر است از انجام این آزمایش اجتناب کنند مگر اینکه پزشک متخصص کلیه برای تشخیص بهتر به آن نیاز داشته باشد. در این موارد، ممکن است اولتراسوند برای تشخیص سنگ های کلیه استفاده شود.
درمان سنگ کلیه
اکثر افراد مبتلا به سنگ کلیه، قادر به دفع سنگ در مدت ۴۸ ساعت با نوشیدن زیاد مایعات هستند. داروهای تسکین درد می توانند ناراحتی و درد ناشی از سنگ های کلیه را را کاهش دهند. سنگ های کوچکتر، بیشتر احتمال دارد بدون مداخله دفع شود.
عوامل دیگری شامل بارداری، اندازه پروستات و اندازه بیمار بر توانایی دفع سنگ تاثیر می گذارند. سنگهایی که ۹ میلیمتر یا بزرگتر هستند معمولا به تنهایی دفع نمی شوند و نیاز به مداخله دارند. سنگهایی که ۵ میلیمتر هستند، به احتمال ۲۰ درصد به تنهایی دفع می شوند. هشتاد درصد از سنگهایی که قطر آنها ۴ میلیمتر است، امکان دفع بدون درمان را دارند. اما اگر سنگ کلیه به تنهایی دفع نشود احتیاج به روش های درمانی دیگر است.
لیتوتریپسی یک روش درمانی است که از امواج برای شکستن سنگ های کلیه به قطعات کوچکتر استفاده می شود که می تواند به راحتی از بدن خارج شود. دستگاه مورد استفاده برای این روش یک لیتوتریپتر نامیده می شود.
سنگ کلیه همچنین می تواند از طریق جراحی برداشته شود. نفرولیتوتومی پوستی یک روش است که در آن سنگ کلیه با ایجاد یک برش کوچک در پوست برداشته می شود. متخصص کلیه از این روش ها و درمان های دیگر برای کمک به دفع سنگ های کلیه استفاده می کنند که بسته به نوع سنگ کلیه و دیگر عوامل توسط پزشک انتخاب می شود.
